Ilu z nas zadaje sobie to pytanie w drodze do pracy?
Kim właściwie jest psychopata?
Najczęstsze skojarzenie to bohater horroru – facet z siekierą albo doktor Hannibal Lecter, który zjada swoje ofiary na kolację. To jednak obraz rodem z kina.
Naukowe definicje są inne. Psychopatia to zaburzenie osobowości. Osoby psychopatyczne charakteryzują się m.in.:
płytkością emocjonalną,
brakiem empatii i poczucia winy,
egocentryzmem,
manipulacyjnością,
impulsywnością i skłonnością do zachowań antyspołecznych.
Tak opisali ją m.in. H. Cleckley i R.D. Hare.
Podejście Daniela Boduszka
Prof. Daniel Boduszek wraz z Agatą Dębowską zaproponowali inne ujęcie. Podkreślają, że psychopatia to przede wszystkim cechy osobowości, a nie tylko kryminalność.
Wyróżniają cztery kluczowe elementy:
Brak wrażliwości afektywnej – osoby te nie są zdolne do współodczuwania.
Deficyty wrażliwości poznawczej – mają trudność ze zrozumieniem uczuć innych ludzi.
Manipulacja interpersonalna – wykorzystują innych, świetnie radząc sobie np. w „grach korporacyjnych”.
Egocentryzm – skupienie wyłącznie na własnych celach, często „po trupach do celu”.
Psychopata wcale nie musi być kryminalistą. Jeśli dodatkowo jest inteligentny, może z powodzeniem odnaleźć się w świecie polityki czy biznesu.
Psychopatia a inteligencja
Nie ma dowodów, że psychopaci są ponadprzeciętnie inteligentni. Badania wskazują raczej, że ich „siłą” jest chłodne spojrzenie, brak emocji i umiejętność manipulowania ludźmi. To one pozwalają im bezwzględnie realizować własne cele – np. zdobywać szybkie awanse.
Psychopata w pracy
W swojej pracy magisterskiej badałem wpływ cech psychopatycznych na dobrostan pracowników. Doszedłem do wniosku, że psychopatę trudno wykryć testami psychologicznymi. Jeśli ma wysoki poziom inteligencji, potrafi manipulować odpowiedziami.
Łatwiej zauważyć skutki jego działań. Wyobraźmy sobie zespół kierowany przez psychopatycznego szefa:
– pracownicy traktowani są jak narzędzia,
– wszelki sprzeciw kończy się represjami,
– każdy, kto stanie na drodze, szybko zostaje „usunięty z gry”.
W takim środowisku wypalenie zawodowe, stres i poczucie niesprawiedliwości stają się normą.
Kiedy szef osiągnie swój cel – np. awans – porzuca zespół bez cienia emocji czy wyrzutów sumienia. Idzie dalej, zostawiając po sobie wypalonych pracowników i zgliszcza relacji.
Psychopata w korporacji – jak go rozpoznać?
Może warto zapamiętać prostą zasadę: „po owocach ich poznacie”. Nie diagnoza testowa, ale konsekwencje działań są najpewniejszym tropem.
Wypalenie zawodowe – nie zawsze to twoja wina
Warto pamiętać, że wypalenie zawodowe ma wiele przyczyn. Często to nie jest problem pracownika, ale otoczenia, w którym funkcjonuje. Ogromną rolę odgrywa tutaj osobowość szefa. To właśnie ona w dużej mierze decyduje o tym, jak czujemy się w pracy.
Warto porozmawiać o takich wątpliwościach z psychologiem, który ma doświadczenie i zna realia pracy w korporacjach.
Sebastian Wilk
